Aktywizacja seniorów w społeczności lokalnej

Slider_big_zrzut_ekranu_2015-09-24_o_11.20.08
MERYTORYCZNY SPOŁECZNIK
24.09.2015
Aktywizacja społeczna nie tylko seniorów, ale każdej innej grupy społecznej, zaczyna się w środowisku lokalnym. O powodzeniu każdego z podjętych przedsięwzięć decyduje wiele czynników. Niewątpliwie jednym z nich jest integracja społeczności i wzbudzenie wśród jej członków chęci do działania.  Istotną rolę odgrywają w tych działaniach organizacje pozarządowe i skupieni wokół nich wolontariusze, kościoły, związki wyznaniowe, uniwersytety trzeciego wieku, etc.  

W ostatnich kilku latach nastąpił gwałtowny wzrost zainteresowania problematyką aktywizacji seniorów. Nic dziwnego, bowiem wedle statystyk i danych demograficznych, nasze społeczeństwo gwałtownie się starzeje. Dzisiejszy senior chce pozostać jak najdłużej aktywny, samodzielny, w pełni korzystający z uroków życia. Mimo tego, iż coraz więcej ofert skierowanych jest do osób powyżej pięćdziesiątego roku życia, w wielu społecznościach lokalnych, jedynym miejscem aktywności senioralnej jest ławeczka w parku. Liczne badania jednoznacznie wskazują, że im dłużej osoba pozostaje aktywna zawodowo i społecznie, realizuje swoje pasje i zainteresowania, tym ma większe poczucie spełnienia, sensu życia, jest zadowolona z relacji z innymi oraz wykazuje wiele optymizmu. Ponadto osoby takie mniej skarżą się na dolegliwości chorobowe. 

  
Najbardziej znaną i powszechną inicjatywą dla seniorów są uniwersytety trzeciego wieku. Ich tradycja wywodzi się z Francji i sięga początków lat siedemdziesiątych. Obecnie działa ich w naszym kraju około 110 zrzeszając około 25 tysięcy słuchaczy. Głównymi celami UTW są m.in. aktywizacja osób starszych, poszerzenie ich wiedzy, umiejętności i  kompetencji społecznych, integracja z lokalną społecznością, podtrzymywanie więzi społecznych i budowanie społecznego wsparcia. Kolejną popularną inicjatywą aktywizującą i integrującą osoby starsze są Kluby Seniora.  Prowadzą one działalność artystyczną, turystyczną, integracyjną, oferując swoim sympatykom możliwość realizowania swoich pasji, aktywnego i atrakcyjnego spędzania czasu. Pamiętajmy o tym, że seniorzy posiadają ogromną wiedzę i bogate doświadczenia życiowe, a z ich rad mogą korzystać młodsze pokolenia. Formuła Społecznych Banków Czasu pozwala na aktywizację seniorów, przeciwdziała wykluczeniu społecznemu, motywuje do działania, poprawia poczucie sensu życia (mogę zrobić coś użytecznego dla innych). Idea banków opiera się na wymianie usług, w której walutą jest czas. Przykładowo – w Poznańskim Banku Czasu prowadzone są różnego rodzaju warsztaty plastyczne, majsterkowania oraz psychologiczne.

Wśród osób starszych istnieje zapotrzebowanie szczególnie na kształcenie z korzystania z technologii informacyjnych, które przeciwdziała tzw. wykluczeniu cyfrowemu,  a także na temat zdrowia, procesu starzenia się, wyglądu i higieny osobistej oraz poradnictwa przedemerytalnego. Seniorzy są również zainteresowani nauką języków obcych, zajęciami artystycznymi, sportowymi, wycieczkami, spotykaniem nowych ludzi.
Należy zwrócić uwagę, że duża część inicjatyw ma charakter formalny, czasami pewne akcje są organizowane odgórnie dla seniorów. Coraz częściej jednak to seniorzy biorą sprawy we własne ręce, organizując samodzielnie liczne wydarzenia. Czasem są one sformalizowane, a czasem mają charakter spontaniczny. Ważne jest, aby seniorzy również samodzielnie podejmowali działania i organizowali sobie czas. Bardzo często wystarczą dobre chęci, aby zainicjować pewne działania w społeczności lokalnej.

Na początek wystarczy znaleźć kilka osób w naszym otoczeniu i zorganizować wspólny spacer, nordic walking, wspólne gotowanie, wypad do kina czy teatru, a później poszerzać wachlarz możliwości. Poniżej znajdują się przykłady, które pokazują, że seniorzy potrafią doskonale sami się organizować  i wyzwalać pozytywną energię w swoim otoczeniu.
W niektórych miejscowościach tworzą się inicjatywy, w ramach których seniorzy oferują mieszkańcom pomoc przy pracach domowych, często też udzielając porad młodszemu pokoleniu. Seniorzy mogą również aktywnie włączać się w prace szkół czy przedszkoli np. organizując wspólne warsztaty teatralne, literackie, plastyczne, kulinarne. Jest to świetna inicjatywa łącząca pokolenia, wszyscy bowiem wiemy, że nikt tak nie odmładza jak dzieci i nikt tak nie rozpieszcza jak dziadkowie.

Oczywiście nie można zapominać o inicjatywach o charakterze sportowym. W celu integracji, ale także podtrzymywania zdrowia i dobrego samopoczucia, organizowane są grupowe zajęcia z nordic walking, aerobiku czy innego rodzaju aktywności. Dobrą formą aktywizacji społecznej jest akcja „seniorzy pomagają seniorom”. Forma wsparcia może być różna – od pomocy przy zakupach, wizycie lekarskiej, po spędzanie razem aktywnie czasu. Okazuje się bowiem, że osoby powyżej sześćdziesiątego roku życia mogą być najlepszym wsparciem dla osób w podeszłym wieku (czyli 75+). Takie inicjatywy należy szczególnie wspierać i doceniać. Bardzo często ograniczają się one do pomocy sąsiedzkiej, jednak doświadczenia państw zachodnich pokazują, iż przynoszą one wymierne korzyści dla obu stron – tej, która przyjmuję opiekę i tej, która ją daje.

Na zakończenie trzeba podkreślić, że większość działań aktywizujących i integrujących seniorów nie wymaga wysokich nakładów finansowych. Z tej perspektywy prowadzenie klubu seniora, warsztatów dla seniorów w domu kultury, tworzenie banków czasów poza chęciami i pozytywną energią, nie wymaga tworzenia wysokobudżetowych projektów.
Thumb_dscf0371 Daria Hejwosz-Gromkowska

Doktor nauk humanistycznych, adiunkt na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Jej obszar zainteresowań naukowych skupia się głównie wokół edukacji wyższej i obywatelskiej. Współpracownik czasopisma "Liberte!", aktywnie działała w organizacjach pozarządowych (Projekt: Polska, Młode Centrum).